MOBBİNG MAĞDURU MUSUNUZ?

İşyerinde işinizi yaparken sürekli eleştirilerle rahatsız ediliyorsanız, bağırıp çağırarak iş yaptırılıyorsa, üzerinize aşırı iş yükü yüklenmişse, sosyal etkinliklere kasıtlı olarak çağırılmıyor ve dışlanıyorsanız, dış görünüşünüz ve giyiminizle alay ediliyorsa, yalnız hissediyorsanız, yeteneğinizin çok altında ya da uzmanlık alanınıza girmeyen işler veriliyorsa, sözlü veya yazılı tacize uğruyorsanız, siz yokmuşsunuz gibi davranılıyorsa, dini inancınız ya da politik görüşünüz nedeni ile dışlanıyorsanız mobbing mağduru olabilirsiniz. Eğer size sistemli bir şekilde bu davranışlarla yıldırma politikası uygulandığını düşünüyorsanız yazının devamını daha dikkatli okumalısınız. Çünkü, her davranış mobbing olmadığı gibi, mobbingin tespiti ve kanıtlanması da çok kolay değildir.Peki nedir mobbing?

İşyerinde psikolojik taciz, İngilizce söyleniş biçimi ile mobbing, işyerinde bireylere üstleri, eşit düzeyde çalışanları veya astları tarafından sistematik biçimde uygulanan kötü muamele, tehdit, şiddet, aşağılama gibi davranışları ifade eder. Mobbing, haksız ve ahlak dışı bir psikolojik şiddet sürecidir. Başka bir ifade ile,mobbingi patronunuz uygulayabileceği gibi, iş arkadaşlarınız da size psikolojik taciz de bulunabilirler.

Peki, maruz kalınan her olumsuz davranış mobbing midir? Hayır. Mobbing sistemli şekilde uygulanan bir yıldırma politikasını, bir süreci ifade eder. Bazı davranışlar bir kez için hoşgörülebilir ya da davranışta bulunanın kötü bir gününde olması ile ilişkilendirilebilir.  İşyerinde yaşanan her olumsuz deneyim mobbing olarak değerlendirilmemelidir. Çünkümobbing tek bir eylem değildir. Mobbing, tekrarlanan, uzun süreli bir saldırı, bir stratejidir. Öyleyse mobbingi, arkadaşınız ya da amiriniz ile aniden çıkan bir tartışmadan ayır edebilmeniz gerekmektedir. Mobbing öyle bir şeydir ki, kişiyi depresyona, bunalıma sokup, ev ve aile yaşantısını, sosyal yaşantısını da bozmaktadır. Ancak, mobbing ile asıl amaçlanan şey, işçinin çalışma ortamını katlanılmaz hale getirerek onu işten yıldırmak ve kendi insiyatifi ile işten ayrılmasını sağlamaktır. Hal böyle olunca, işçi hak kazanmış ise tazminatlarından mahrum kalacaktır.

O halde, yazımızın başında bahsettiğimiz davranışlara sürekli maruz kalarak mobbinge uğradığınızı düşünüyorsanız ne yapmanız gerekiyor?Mobbinge uğradığını düşünen işçi, kendisine uygulanan davranışlarla ilgili açık ve net deliller toplamaya başlamalıdır.Kişiler yaşadıkları olayları tarih, saat, mekan, kişileri de içerecek şekilde not etmeliler. Mobbingi gerçekleştiren iş arkadaşları ise üstlerine, üstleri ise insan kaynakları yada şirket bünyesinde ilgili birimlere durumlarını ve yaşadıklarını bildirmeliler. Eğer mobbing yazılı olarak örneğin sürekli e-mail yolu ile rahatsız etmek ya da iş yüklemek sureti ile oluyor ise e-maillerini saklamalılar. Psikolojilerinin bozulduğunu düşünerek tıbbi destek alan kişiler bu konu ile doktor, hastane raporlarını belge olarak hazırda tutmalılar. Güvendikleri ve tanıklık edebilecek iş arkadaşları olmalıdır. Tüm bunlar ileride açılacak olan tazminat davalarında lehlerine delil teşkil edecektir.Bununla birlikte Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İletişim Merkezi ALO170 ‘i arayarak şikayet haklarını kullanabilirler.

İşçinin hukuki haklarına gelince; İşçinin mobbinge dayanarak sözleşmesini haklı nedenle feshetme ve kıdem tazminatını alma hakkı vardır. Çünkü, işverence işçiye uygulanan psikolojik taciz, işverenin gözetme borcuna, eşitlik ilkesine ve dürüstlük kuralına aykırıdır. İşverenin işçiyi gözetme borcu kapsamına işçinin fiziksel sağlığı kadar işçinin psikolojik sağlığı da girmektedir. İşveren işçinin psikolojik sağlığının korunması için işyerinde psiko-sosyal ortam sağlama yükümlülüğü altındadır. Bu nedenle mobbinge maruz kalan kişinin hukuki olarak, iş sözleşmesini haklı nedene dayanarak feshetme hakkı vardır. Bu durumda, şartları oluşmuş ise, kendi feshettiği halde kıdem tazminatına hak kazanır. Ayrıca mobbing İş Kanunun 5. maddesinde düzenlenen eşit davranma ilkesinin ihlali anlamına geldiğinden ayrımcılık tazminatı isteyebilir. Bunun yanında işçi sözleşmeyi haklı nedenle feshettikten sonra maddi ve manevi tazminat davası açabilir. Kaldı ki, mobbing konusunda emsal teşkil eden birçok yüksek mahkeme kararı bulunmaktadır.

Sonuç olarak, mobbing – yani işyerinde psikolojik taciz- özellikle işverenlerin sıkça başvurduğu, açığa çıkmayacağı ve kanıtlanmasının güç olduğu düşüncesi ile kullanmaya devam ettiği bir yöntem olup, kişilerin bu konu ile savaşması ve haklarını aramaya devam etmesi gerekmektedir.

Av.  Arb. Aslı SÜMER ÖNDER